ความสำคัญ
มวนเพชฌฆาต เป็นแมลงศัตรูธรรมชาติประเภทแมลงห้ำ เป็นแมลงปากดูด ทำลายแมลงศัตรูพืชโดยใช้ปากที่แหลมยาวแทงเหยื่อที่มีลำตัวอ่อนนุ่ม แล้วปล่อยสารพิษจนเหยื่อเป็นอัมพาต เคลื่อนไหวไม่ได้จากนั้น จึงดูดกินของเหลวภายใน ตัวเหยื่อจนแห้งตาย
มวนเพชฌฆาตเป็นแมลงห้ำตั้งแต่ระยะตัวอ่อนวัย 1จนถึงตัวเต็มวัยทำลายแมลงศัตรูพืชหลายชนิด โดยเฉพาะหนอนผีเสื้อ และหนอนที่มีลำตัวอ่อนนุ่ม โดยเฉลี่ยมวนเพชฌฆาต 1 ตัว ดูดกินหนอนผีเสื้อได้ 4-5 ตัว/วัน ดังนั้นมวนเพชฌฆาตจึงเป็นแมลงห้ำ ที่มีบทบาทสำคัญในการลดปริมาณศัตรูพืชในแปลงปลูกพืช
การใช้มวนเพชฌฆาตในการควบคุมแมลงศัตรูพืช
เมื่อสำรวจพบหนอนศัตรูพืช 1-2 ตัว/จุดสำรวจให้ปล่อยมวนเพชฌฆาตทั้งตัวอ่อนและตัวเต็มวัย ประมาณ 100 ตัว/ ไร่ เพื่อควบคุมปริมาณศัตรูพืชให้อยู่ในระดับต่ำ ควรปลดปล่อยซ้ำหากศัตรูพืชยังไม่ลดลง หรือปลดปล่อยจนกว่ามวนเพชฌฆาตจะสามารถตั้งรกรากในธรรมชาติได้ ในกรณีที่สำรวจพบหนอนศัตรูพืชปริมาณสูงในแปลงปลูก ให้ปล่อยมวนเพชฌฆาตในอัตราประมาณ 2,000 ตัว/ไร่ และปลดปล่อยซ้ำทุก 7 วัน ในอัตราเดิมจนกว่าหนอนศัตรูพืชจะมีปริมาณลดลง การใช้มวนเพชฌฆาตในการควบคุมหนอนศัตรูพืชให้ได้ผลดี ควรมีการสำรวจศัตรูพืชและศัตรูธรรมชาติอย่างสม่ำเสมอ เพื่อประเมินสถานการณ์ศัตรูพืชและประเมินผลการควบคุมศัตรูพืช
วงจรชีวิต
มวนเพชฌฆาตมีการเจริญเติบโตแบบ Gradual metamorphosis (การเปลี่ยนแปลงรูปร่างทีละน้อย) โดยมี 3 ระยะ คือ ระยะไข่ มวนเพชฌฆาตวางไข่เป็นกลุ่ม กลุ่มละ 30-50 ฟอง สีน้ำตาล ลักษณะยาวรี ไข่ใหม่ๆ จะมีเมือกสีขาวปกคลุม อายุไข่ 5-7 วัน จึงฟักเป็นตัวอ่อน ระยะตัวอ่อน ลำตัวสีแดง ก้นสีดำ ไม่มีปีก ปากมีลักษณะแหลมยาว มี 5 วัย แต่ละวัยจะมีการเจริญเติบโตโดยการลอกคราบและเพิ่มขนาด เมื่อฟักออกจากไข่เป็นตัวอ่อนวัย 1 จะอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ยังไม่กินอาหาร จะเริ่มแยกออกจากกันเมื่อจะลอกคราบเข้าสู่วัย 2 แต่ละวัยมีอายุห่างกันประมาณ 5-7 วัน ระยะตัวเต็มวัย ลำตัวสีแดง หัวและขาสีดำ มีปีกบางสีดำ คอคอดยาว ปากแหลมยาว หนวดแบบเส้นด้ายสีดำ อายุ 1 เดือน ตลอดอายุขัย ตัวเมียสามารถวางไข่ได้ประมาณ 442 ฟอง
การเพาะเลี้ยงผลิตขยายมวนเพชฌฆาต
อุปกรณ์
– กล่องเลี้ยงเป็นพลาสติกใส มีช่องระบายอากาศด้านข้างและด้านบนฝาปิดด้วยมุ้งลวดตาถี่
– พู่กัน
– ปากคีบ
– กระปุกขนาดเล็ก
– น้ำสะอาด
– หนอนที่มีลำตัวอ่อนนุ่ม
– ชั้นวางเลี้ยง
วิธีการเพาะเลี้ยง
1. ใส่สำลีชุบน้ำพอหมาดๆ ลงในกระปุกขนาดเล็ก วางในกล่องเลี้ยง
2. ใส่มวนเพชฌฆาตเพศผู้และเพศเมีย อัตราส่วน 1:1 ลงในกล่อง ความหนาแน่นขึ้นอยู่กับขนาด
กล่องเลี้ยง
3. ใส่หนอนเพื่อเป็นอาหารสำหรับตัวเต็มวัย
4. เก็บซากหนอนตาย เช็ดทำความสะอาดกล่อง และให้อาหารสัปดาห์ละ 2 ครั้ง
5. เติมน้ำในสำลีเมื่อสำลีแห้ง หากสำลีสกปรกให้เปลี่ยนใหม่
6. เมื่อมวนเพชฌฆาตเริ่มวางไข่ให้เก็บรวบรวมไข่มวนเพชฌฆาต แยกเลี้ยงในกล่องใหม่โดยวางกระปุกที่มีสำลีชุบน้ำในกล่องเลี้ยง และวางกลุ่มไข่มวนเพชฌฆาตรอบๆ สำลี
7. มวนที่ฟักออกจากไข่ใหม่ ๆ จะอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ยังไม่กินอาหาร รอให้ตัวอ่อนเริ่มแยกตัวออกจากกลุ่มจึงเริ่มให้อาหาร โดยให้เป็นดักแด้หรือหนอนขนาดเล็ก
8. เมื่อมวนเพชฌฆาตมีการลอกคราบ ให้อาหารเป็นหนอนขนาดใหญ่ขึ้นได้
9. เก็บซากหนอนตายและคราบมวนเพชฌฆาตออกจากกล่อง เช็ดทำความสะอาดกล่อง และให้อาหาร สัปดาห์ละ 2 ครั้ง เติมน้ำในสำลีเมื่อส้าลีแห้ง
การควบคุมคุณภาพ
1. อัตราการฟักไข่ ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 60
2. อัตราการรอดชีวิตถึงตัวเต็มวัย ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 60
3. ความสมบูรณ์ของตัวเต็มวัย ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 90
4. อัตราส่วนเพศ เพศผู้ : เพศเมีย 1:1
